Leren is een trending topic… Het staat terug – volgens sommigen – in de belangstelling. Over het leren van kinderen/jongeren gaat het al een tijdje. We geraken meer en meer bewust dat we in dat leren van die lerenden gericht verschil kunnen maken. In de onderbouwing ervan groeien we stelselmatig; meer zichtbaar wordt wat we in dat leren kunnen betekenen en doen. Dat laatste werkwoord is interessant, want het gaat over een handelen. Wordt deze lijn van leren doorgetrokken? Hoe staan we tegenover het leren van de “meesters in onderwijs”? Wat doen we zichtbaar met het leren van leraren, ondersteuners, leidinggevenden? Hoe geven wij dat vorm? Hoe zorgen we ervoor dat ook dat leren effectief én zichtbaar wordt vormgegeven en ondersteund?
Professionaliseren is leren. Behoorlijk wat onderzoek is gedaan naar hoe het leren van deze onderwijsprofessionals effectiever kan. In onderzoek zien we meer en meer consensus. Die consensus wordt door het onderzoek van Merchie, Tuytens, Devos & Vanderlinde (2016) ook bevestigd. Dit document is een goede leidraad voor de praktijk waarin nog meer stappen kunnen worden gezet. Op een heldere manier wordt aangegeven welke bouwstenen er een rol spelen in die professionalisering. Verder werk maken van initiatieven met effectieve kenmerken lijkt de uitdaging.
Dit bracht ons tot het model van Reason (2000). Het model wordt gebruikt voor gevaren in organisaties. Organisaties hebben verschillende lagen die waarborg bieden tegen bepaalde zaken die kunnen misgaan. Het model maakt gebruik van plakken kaas waarbij de gaten symbool staan voor mogelijk zwakkere plekken. Die gaten verschillen van grootte en in principe van plaats. Het systeem faalt als de gaten overeenstemmen. Zo ontstaat een traject waardoor zaken niet of minder goed gaan.
In een ideale wereld van effectieve professionalisering is elke laag intact. Alle lagen zijn afgesloten en alle lagen samen garanderen een stevig, duurzaam leereffect. In realiteit kunnen echter bepaalde gaten in het ontwerp of in de uitrol van professionaliseringsinitatieven opduiken. De gaten getuigen van mogelijke zaken die niet zo goed vormgegeven zijn of die minder goed uitgerold worden. Ze vormen samen een zwakkere plek. Professionaliseringsinitiatieven met een aantal “gaten” voorspellen een mindere kans op duurzaam effect. Ze zijn naar alle waarschijnlijkheid in de ontwikkeling van onderwijsprofessionals minder effectief.
De visual toont aan wat grote gaten in het ontwerp of in de uitrol van professionaliseringsinitiatieven kunnen zijn. Het aantal gaten en de grootte van de gaten ondermijnen de effectiviteit en duurzaamheid in feite. Het is goed bij elk ontwerp de check te doen: hebben we oog gehad voor alle mogelijke kenmerken, hebben we alle kenmerken zo goed mogelijk vormgegeven? Met die check kunnen we inspelen in het streven naar maximaal effect van het professionaliseringsinitiatief.