Uitdagingen in onderwijs zijn best wel pittig te noemen. De tijd dat de vroegere schoolmeester op zijn eentje een volledige school runde, is wel al even voorbij. Maatschappelijke ontwikkelingen zorgden voor meer en meer taken die het onderwijsveld moet opnemen. Gezien hiervoor meer en meer expertise vereist is, wordt de lokroep om samen eraan te werken groter. Samenwerken wordt gezien als mogelijk en haalbaar antwoord. Hét team… Daarbij is een natuurlijke reactie: ook dat nog? Deze vraag is aan omdenken toe. Relevante vragen kunnen zijn: denken we in termen van team? Organiseren we alles in functie van het team? Denken we actief na over de taken van het team? Zijn we sensitief in de ondersteuning die het team nodig heeft? Hoe ziet die teamondersteuning er dan uit? Etc. Teams zijn de bouwstenen van de schoolorganisatie, daar liggen kansen en mogelijke antwoorden op de (complexe) vraagstukken.
Vooraleer in te zoomen op teamwerking lijkt het ons nodig om stil te staan bij het woord ‘team’. Dat kreeg doorheen de jaren verschillende invullingen, het woord team kent verschillende betekenissen en connotaties. Is het aangewezen om ‘team’ te gebruiken bij verwijzingen naar honderden professionals die de school, schoolgemeenschap of scholengroep bemannen? Kunnen we 2 leraren die sporadisch samen voor de klas staan een ‘team’ noemen?
Een team definiëren we volgens Smetsers (2007):
Een team bestaat uit een vaste groep medewerkers, beperkt in omvang, met elkaar aanvullende vaardigheden. Het gehele team is voor het realiseren van de gemeenschappelijke doelstelling verantwoordelijk. Daartoe maken de teamleden zich ondergeschikt aan de belangen van het team. Zij hebben een gemeenschappelijke aanpak, waar zij elkaar op aanspreken. Zij zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het teamproces en het te behalen resultaat. Planning en controle van werkzaamheden liggen in belangrijke mate in het team zelf.
Een team heb je niet vandaag op morgen. Een team ontwikkel je waarbij je best oog hebt voor 8 fundamentele bouwstenen. Ze zijn allen nodig om een stevig(e) team(werking) te kunnen neerzetten.
Bouwsteen 1: vaste groep medewerkers
Een team heeft naast professioneel gedrag, ook sociaal gedrag. Dat gedrag is wat snel deel uitmaakt van de teamcultuur. Daarom is het goed voor het team dat er een sterke mate van stabiliteit in de teamsamenstelling is. Vaste medewerkers in het team bevorderen zowel het professionele als het sociale gedrag. Afspraken dienen o.a. minder veelvuldig worden herhaald, heel wat ongesproken regels zijn impliciet de norm.
Bouwsteen 2: beperkt in omvang
Een team is werkbaar als datzelfde team niet te groot of te klein is. De teamomvang is bepalend voor de performantie en voor het verantwoordelijkheidsgevoel van en in het team. Te weinig teamleden zorgt mogelijks voor een te grote taakspanning, te veel teamleden dan weer voor minder betrokkenheid en opname van taken.
Bouwsteen 3: met elkaar aanvullende vaardigheden
De sterkte van een team hangt af van de verschillende schakels in het team. Teamleden zijn daarom best complementair, vullen elkaar aan. Samen kunnen de teamleden de taak aan, er is interpersoonlijke afhankelijkheid.
Bouwsteen 4: gezamenlijk verantwoordelijk voor gemeenschappelijke doelstelling
Samen met het team wordt bepaald waarvoor het team verantwoordelijk is. Die verantwoordelijkheid vertaalt zich in gemeenschappelijkheid. Daarvoor is het goed onderling duidelijk te stellen voor welke doelen het team gaat.
Bouwsteen 5: team voorop
Een team bestaat in eerste instantie uit een aantal individuen. Met het team wordt daarom actief gewerkt zodat individuele belangen snel plaats kunnen maken voor teambelangen. Het is goed om vragen teamgerelateerd te maken. Het is zaak om beleid in functie van de teams uit te rollen.
Bouwsteen 6: gemeenschappelijke aanpak met aanspreekcultuur
Gevormde teams eigenen zich snel een bepaalde cultuur toe. Er zijn snel bepaalde wetmatigheden, bepaalde gewoonten. Het is goed wanneer voor het team ruimte wordt gefaciliteerd om hierover in gesprek te gaan. Bovendien is het goed om – ook in positieve zin n.b.- over het individueel functioneren een dialoog te houden binnen het team.
Bouwsteen 7: gezamenlijk verantwoordelijk voor proces en resultaat
Een team is samen verantwoordelijk. Daarbij heeft het team en de leidinggevende niet enkel oog voor het uiteindelijke resultaat. Het is aangewezen het proces (van leren) ertoe als waardevol te aanschouwen. Tijdens het proces is het goed dat het team reflecteert over de gezette stappen en actief nadenkt welke bijsturingen eventueel dienen te gebeuren.
Bouwsteen 8: gezamenlijk verantwoordelijk voor planning en controle
Het team neemt actief de rol om in hun werking regeltaken op te nemen. Ze houden de pen vast. Sterker nog: ze zijn ook verantwoordelijk om hun werking af te toetsen. Daarin gaan we uit van groei in verantwoordelijkheid.