In de maatschappij kunnen bepaalde organisaties zich geen fouten of vergissingen permitteren. Fouten in bvb. luchtvaart of geneeskunde zijn desastreus op verschillende vlakken. Daarom verwachten we van dergelijke organisaties een variatie aan procedures om fouten of vergissingen uit te sluiten. Hoog betrouwbare organisaties moeten het zijn. (Denken wij in dergelijke termen m.b.t. onderwijs?)
Een hoog betrouwbare school is per definitie een school die de effectiviteit van kritische factoren bewaakt en snel actie onderneemt om negatieve effecten om te buigen. Stringfield, Reynolds & Schaffer (2008, 2012) beweren dat hoog betrouwbare scholen verschillende zaken gemeen hebben:
- duidelijke en gedeelde doelen
- beschikken over accurate data
- samenwerking
- flexibiliteit
- geformaliseerde procedures
- focus op voorbeelden van goede praktijk
- gedegen evaluatie lerarenprestaties
- goed functionerende campussen
Om zo’n school georganiseerd te krijgen dienen we vanuit dat perspectief bepaalde schoolfactoren te bereiken. Marzano en collega’s komen uit op 5 hiërarchische niveaus. Elk niveau dient bereikt te worden vooraleer naar een ander niveau te kunnen groeien. Bepaalde indicatoren zijn hierbij richtinggevend.
Niveau 1 – Veilige en samenwerkende cultuur
Niveau 2 – Effectief onderwijs in elke klas
Niveau 3 – Gegarandeerd curriculum
Niveau 4 – Op standaarden gebaseerde rapportage
Niveau 5 – Competentiegericht onderwijs
Om een veilige en samenwerkende cultuur op school te creëren zijn er bepaalde afspraken nodig. In tijd zijn bepaalde afspraken ontstaan en verfijnd en zie je een bepaalde cultuur ontstaan. Zijn alle afspraken nog voldoende helder? Zijn er voldoende afspraken geformaliseerd? Zijn die nog up-to-date? Is er sprake van samenwerking binnen de schoolmuren? Wordt die samenwerking voldoende gefaciliteerd? Wordt die voldoende aangestuurd? Is er sprake van doorgedreven samenwerking?
Effectief onderwijs staat volop in de belangstelling. Toch is een gedragenheid en gepaste aanpak een must. Heeft de school een visie op effectief onderwijs? Is het schoolteam het eens wat hieronder wordt verstaan? Worden leerlingen en andere stakeholders hierin meegenomen? Is er ruimte om professioneel te groeien m.b.t. effectief onderwijs? Wordt effectief onderwijs uitgerold zodat alle leerlingen bereikt worden?
Omzichtig omgaan met het curriculum is het derde niveau. Is het curriculum gekend? Wordt er doelgericht aan dat curriculum gewerkt? Wordt eenzelfde curriculum door de verschillende leraren vormgegeven? Is de invulling van het curriculum gelinkt aan voldoende onderwijstijd? Wordt de voortgang in het curriculum voldoende gemonitord?
Het vierde niveau heeft te maken met duidelijke en adequate rapportering. Weten leerlingen waar ze staan in hun leerproces? Weten leraren waar leerlingen staan in hun leerproces? Is er voldoende zicht – zowel bij leerlingen als leraren – op individuele sterktes/zwaktes? Is dat inzicht er op grond van specifieke onderwerpen binnen alle vakdomeinen? Wordt de voortgang hierin gemonitord? Wordt hierover voldoende gecommuniceerd?
Tot slot is er het vijfde niveau van competentiegericht onderwijs. De voortgang van leerlingen wordt bepaald door hun behaalde inhoudelijke competenties. Het aantal uur dat een cursus of een inhoud duurt, is niet de bepalende factor dan wel de zichtbaar inhoudelijke voortgang van leerlingen. Wordt hiermee zichtbaar rekening gehouden op school? Hoe wordt dit in de praktijk gebracht? Is er sprake van ‘corrigerende procedures’? Welke kwaliteitssystemen zijn er voor handen om dat te monitoren?
Er zijn per niveau heel wat indicatoren die helpend zijn om dat niveau te bereiken. Op basis van onderzoek heeft Marzano ook een aantal suggesties per niveau, het zijn kritische suggesties om ‘hoge betrouwbaarheid’ te bereiken.
Niveau 1 – Implementeer professionele leergemeenschappen
Niveau 2 – Creëer een evaluatiesysteem met als doel professionele ontwikkeling
Niveau 3 – Monitor steeds het curriculum, gebruik gepaste instructie voor kennis en metacognitie
Niveau 4 – Ontwikkel voortgangsschalen en rapporteer gepast erover
Niveau 5 – Maak gebruik van passende rapporteringssystemen