Onderwijs is niet weg te denken uit de actualiteit. De debatten zijn op zijn zachtst gezegd levendig. De negativiteit over onderwijs is latent aanwezig, veelvuldige kritiek – zeker van buitenaf – zorgt voor een bepaalde perceptie bij het beroep ‘leerkracht’. Kan een ander kader ertoe bijdragen dat leraren zich meer identificeren met voldoening en plezier van lesgeven?

We kwamen uit bij een heel recent artikel. De inhoud ervan is echter van die aard dat we die niet kunnen achterhouden, dat doen we met heel veel respect voor de oorsprong. Het kijkt immers met een waarderende blik, eentje waarmee leraren waarschijnlijk zich makkelijker kunnen vereenzelvigen en het belangrijke gevoel van “ertoe doen” krijgen. “Ertoe doen” betekent dat je betekenisvol bent voor de wereld om je heen. Daarom maken we melding van dit raamwerk.

“Ertoe doen” zou wel eens de sleutel kunnen zijn om onze kinderen te geven waarop ze recht hebben, een maatschappij die met een positieve kijk op een onderdeel met enkel toekomst, zijnde educatie. “Ertoe doen” zou ook bijdragen aan de collectieve efficacy, het gezamenlijke geloof van leraren om positieve resultaten te behalen met hun leerlingen (Eels, 2011). Collectieve efficacy heeft een zeer positieve invloed op de ontwikkeling en prestaties van leerlingen (Hattie, 2018).

Het werk van Wilfong (2021) laat zien dat “ertoe doen” een verschil maakt. In drie uitgesproken deelgebieden onderscheidt ze acht fundamentele en belangrijke elementen. De deelgebieden zijn intramenselijk, intermenselijk en extern “ertoe doen”. Inzicht in deze deelgebieden en de bijhorende elementen kan ertoe bijdragen dat er naar een bepaalde (school)cultuur bewust gewerkt kan worden. Leerkrachten kunnen hun gevoel van “ertoe doen” ertegen afzetten om te kijken wat nodig is voor hun eigen loopbaan.

Intermenselijk “ertoe doen”

Gemeenschap

Gemeenschap betekent in feite dat je als team werkt en waarbij de focus van het team ligt op het werk dat moet gebeuren. Dergelijk teamwerk genereert energie en geeft het gevoel dat je echt erbij hoort. Teams worden ook soms professionele leergemeenschappen genoemd (hoewel beide begrippen niet noodzakelijk synoniemen zijn). Gemeenschap beïnvloedt wel die professionele leergemeenschappen positief.

Een gemeenschap creëer je niet over nacht. Dat dient te worden gefaciliteerd. Het lerarenteam heeft nood aan tijd voor dialoog, tijd voor onderzoek, tijd voor ontwerp. Stuk voor stuk dragen die bij aan de ontwikkeling van de school en rechtstreeks aan “ertoe doen”.

Authenticiteit

Scholen kunnen door hun visie en waarden bijdragen aan de authenticiteit van leraren. Scholen die door hun waarden en normen dicht staan bij het zijn van de leraren hebben een streepje voor. Scholen die er verder vanaf staan, hebben behoorlijk wat werk op de plank gezien leraren zich minder identificeren en een verandering van schoolcultuur zich misschien opdringt. Beiden vragen stevige aanpak van een houding. Dat verloopt niet zonder slag of stoot.

Wanneer leraren dit ervaren bij hun school of de school het uiteindelijk ervaart bij een van de personeelsleden, kan er bij voorkeur beter gehandeld worden. Ook bij het schuren van visie en waarden dient best een zekere vrijheid van handelen worden gevrijwaard.

Flow

Flow ervaar je wanneer je volledig opgaat in je bezigheden, het ligt daar waar eigen kunnen/vaardigheid en uitdaging elkaar kruisen. Leraren die dat ervaren, verzetten bergen. Leraren die dat ervaren, ervaren heel sterk ertoe te doen.

Intramenselijk “ertoe doen”

Doel

Leraar worden gebeurt vaak vanuit een uitgesproken doel en passie. Leraren die dat doel of die passie blijven zien of ervaren, zijn leraren die de verschillende taken gewoonweg vastpakken. Dat doel, die passie duwt hen om verder te gaan dan de norm. Leraren die dat minder ervaren in hun school, in hun klas, hebben ondersteuning en passend advies nodig of even tijd om te refecteren of te herbronnen.

Assimilatie

Bepaalde taken in en rond school zijn minder leuk. Toch zijn die taken belangrijk om bepaalde doelen te bereiken. Het is zaak dat leraren inzien dat die een hoger doel hebben. Dat hoger doel benoemen kan helpen in het omdenken.

Externe “ertoe doen”

Job crafting

Met job crafting is het proactief nemen van stappen en acties om wat we op het werk doen opnieuw vorm te geven, waarbij we in wezen onze taken, relaties en percepties van het werk veranderen (Berg et al., 2007). Met job crafting komen we tegemoet aan individuele behoeften die een wereld van verschil kunnen maken. Hoe klein ook de aanpassingen die de leraar in zijn eigen functioneren doet, hoe groot is de impact ervan op het mentale welbevinden en het “ertoe doen”.

Stabiliteit

Mensen hebben nood aan een zekere stabiliteit. Dat zorgt immers voor een bepaald vertrouwen en een bepaalde rust. Dat vertrouwen en die rust hebben ook leraren nodig om beter te functioneren. Heel wat externe invloeden lijken momenteel die rust en dat vertrouwen wat te verstoren. Een bepaalde zekerheid is nodig omdat mensen voelen ertoe te doen en zich blijvend willen inzetten.

Compensatie

Waardevol werk vereist een billijke vergoeding. We moeten er niet flauw over doen dat ook dit meegenomen wordt in de beleving of gevoel van mensen. Passie en idealen zijn belangrijk, ze zorgen echter niet noodzakelijk voor brood op de plank of een extraatje op materieel vlak. Leraren die het beste van zichzelf geven, verdienen dat ook en wellicht wel meer. Hebben we voldoende oog in deze veranderde samenleving ook dat wordt meegenomen. Wie voelt dat hij/zij als werknemer ook financieel beloond wordt, voelt dat hij/zij er echt toe doet.

In het volledige onderwijsdebat horen we nog te weinig “ertoe doet”. Het is een resem van grote en kleine dingen die maken dat in de toekomst mensen blijven kiezen voor een van de mooiste passies in dit universum: het mogen meemaken en ertoe bijdragen dat mensen – in verschillende fasen van hun leven – ontwikkelen. Leraren maken een verschil van 1 tot 99 jaar in onze maatschappij, een maatschappij dat levenslang leren propageert en dus ook best “ertoe doen” op de agenda plaatst. Inzicht in die elementen kan zorgen dat er meer gericht gehandeld wordt. Dit kan bijdragen aan een bepaalde kentering in onderwijsland en zichtbaar maken dat ontwikkeling van onze kinderen én van onze leraren er werkelijk toe doet.

Naar: Wilfong, R. S. (2021). The foundational elements of mattering for K–12 teachers.